نقد کتاب«زنان وقتی خفته اند»

یادداشتی بر کتاب«زنان وقتی خفته اند» نوشته عباس مهیاد

لایه های امیال دریا

سایت انتشارات نخبه سازان: هویت زنانه در جامعه ایران طی سال های اخیر دگرگونی های متعددی را شاهد بوده که در نتیجه، آن تصویر قبلی که اغلب زنان را افرادی غیر پویا، معصوم و عاری از هرگونه آزمون و خطا نشان می داد، جای خود را به تصویر زنانی داده است که سکون و یکنواختی را بر نمی تابند بنابر این، معمولا اغلب آنها میل به تحرک و پویایی دارند. بسیاری از این زنان در مقطعی از زندگی خود، حرکاتی را اغلب با نگاه متعالی و رو به رشد شروع می کنند که طبعا نتیجه این شروع ماجراجویانه بستگی به موقعیت فردی و اجتماعی این افراد دارد که تا چه اندازه بستر برای رشد و تعالی آنها مناسب است. رد پای این موقعیت زنانه را می توان در رمان «زنان وقتی خفته اند» نوشته عباس مهیاد دید؛ اثری که زنان و خواسته ها و امیال ماجراجویانه آنها را در مرکز ثقل خود قرار داده و در اشکال مختلف به این مسئله پرداخت است. با آن که نویسنده این اثر متعلق به دنیای مردهاست اما سعی کرده نگاهش معطوف به جهان زن ها باشد. راوی اصلی زنی به نام«دریا» است که از همان ابتدای اثر به روایت بحران های زندگی شخصی خود می پردازد و در ادامه پای افراد دیگری هم به ماجراهای رمان باز می شود. از جمله خواهران دریا (مرجان و فریبا) و همسر اول دریا (امیر هوشنگ) و در ادامه هم شخصیت«حسام» که به نوعی انتخاب دوم دریا برای ادامه زندگی است اما قطعیتی در آن دیده نمی شود. بخش های اولیه رمان به شدت گرایش های واقع گرایانه دارد و رد پای زندگی روزمره را با وضوح بیشتری می توان در جای جای آن دید، اما هر چه داستان به بخش های پایانی نزدیک تر می شود، میل و گرایش به صحنه های فرا واقعی هم بیشتر می شود. نویسنده تلاش کرده چند لایه از یک زندگی را به نمایش بگذارد؛ آن هم در در مکان ها و موقعیت های مختلف که هر کدام به نوعی مکمل دیگری است. مخاطب در ابتدای اثر با شخصیت زنی مواجه است که از موقعیت زندگی شخصی خود راضی نیست. در همان فصل اول با صراحت به این موضوع اشاره می کند:«من با امیر هوشنگ رابطه احساسی صمیمانه ای نمی توانم داشته باشم.» با این حال، دیدگاه این شخصیت از زندگی مشترکی که با همسرش، امیر هوشنگ شروع کرده به نوعی تن دادن به مرحله ای از زندگی و به بیان دیگر، رویه اجباری آن است:«برای من امیرهوشنگ فقط نشانه ای برای وارد شدن به مرحله ای دیگر از زندگی بوده است. نمی دانم چگونه همدیگر را تحمل خواهیم کرد.» این شروع با صراحت، اوج بحران در زندگی این زوج را به مخاطب یادآوری می کند و در ادامه، کشمکش های زوج دریا- امیر هوشنگ رفته رفته به مرحله بحرانی تری هم وارد و در نهایت زندگی مشترک آنها از هم پاشیده می شود. اگر این بخش از داستان را یک روی سکه زندگی دریا و بخش واقع گرایانه آن فرض کنیم، روی دیگر آن، آشنایی دریا با حسام است که از منظر دریا، موقعیت مطلوب و رویایی محسوب می شود. شاید برای همین است که نویسنده این بخش دوم را با رویکرد فراواقعی روایت کرده که به نوعی تاکیدی به رویایی و غیر واقعی بودن این نوع از زندگی مشترک است. شخصیت حسام به همان اندازه که برای دریا خواستنی و دوست داشتنی است، به همان اندازه دور از دسترس و رویایی است. در بخش های پایانی و در دل حوادث رمان، داستان کوتاهی به قلم حسام آورده می شود که در آن، شخصیت های مختلف در هم تنیده می شوند و هر یک، چهره دیگری را نشان می دهند. این بخش با آن که در تکمیل دیدگاه نویسنده موثر است اما به ریتم داستان لطمه می زند. نویسنده در این قسمت از داستان حرف هایش را به طور مستقیم بیان می کند در حالی که در بخش های دیگر، همین هدف را با اتکا به تکنیک های موثر نویسندگی دنبال کرده و بیشتر موفق بوده است. در هر دو بخش، تاکید نویسنده بر این مفهوم استوار است که امیال مختلف هر فرد، در قالب شخصیت های مختلف در زمان ها و مکان های مختلف خود را نشان می دهد. همان طور که شخصیت های زن در بخش های مختلف داستان، لایه های مختلف شخصیت دریا را نشان می دهند، مردهای مختلف در موقعیت های گوناگون هم لایه هایی از شخصیت امیرهوشنگ را به نمایش می گذارند که در نهایت مفهوم واحدی را بیان می کنند.

چاپ اول( اسفند 1394)کتاب«زنان وقتی خفته اند» نوشته عباس مهیاد در 152 صفحه با شمارگان 1000 نسخه و قیمت 12700 تومان از سوی انتشارات نخبه سازان در تهران چاپ و منتشر شده است.