نامزدهای نهایی پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال

معرفی کامل نامزدهای نهایی پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- معرفی اجمالی نامزدهای نهایی بخش‌های مختلف پانزدهمین دوره جایزه جلال آل‌احمد

داستان‌بلند و رمان

رحیم مخدومی، محمدرضا شرفی‌خبوشان و سیدمیثم موسویان داوران این بخش چهار کتاب را به عنوان نامزدهای نهایی این بخش معرفی کردند؛ چهار اثر که با نگاهی به اسامی نویسندگان آنها متوجه ترکیبی از نویسندگان مطرح و جوانی می‌شویم که هر کدام شانس زیادی برای کسب جایزه 250 میلیون تومانی دارند.

«سیا گالش»

کتاب «سیا گالش» نوشته ابراهیم اکبری‌دیزگاه یکی از چهار نامزد نهایی این بخش است که از سوی نشر صاد در سال 1400 راهی بازار نشر شده است. این کتاب روایت داستان طلبه‌ای است به نام یوسف رستمی که در دهه محرم برای تبلیغ به یکی از روستاهای جنگلی تالش، سفر کرده است که در آنجا درگیر ماجراهای غریبی چون گمشدن روحانی قبلی روستا، شیطنت دخترک عاشق، توطئه روحانی نمایی به نام اسکندر کاینات، ماجرای فرقه‌ای عجیب در روستا، ملاقات با سیاگالش، توطئه برادران خودش که سال‌ها پیش او را در وسط جنگل رها کرده‌اند و چند داستان دیگر می‌شود و در پایان داستان از دست مردم فرار می‌کند و پناه می‌برد به غاری در وسط جنگل و صدها سال در آنجا می‌خوابد. یکی از مسائل اصلی رمان، تعاملات راوی با خداوند است که در سایه قرآن صورت می‌گیرد و درجایی حس می‌کند که وجه الله را بی‌واسطه رؤیت می‌کند. همچنین در این متن به اسطوره مهمِ تالشی که سیاگالش که نگهبان حیواناتِ جنگل است پرداخته می‌شود و به طور غیر مستقیم به شخصیت‌های دینی چون خضرِ نبی و امام زمان مرتبط می‌شود. کتاب «سیاگالش» در 414 صفحه و به قیمت 187 هزار تومان عرضه شده است.

«صورسکوت»

کتاب «صورسکوت» نوشته محمدقائم ‌خانی دیگر نامزد نهایی این جایزه است که از سوی نشر شهرستان ادب منتشر شده است. اعتقاد به ظهور منجی در دین یهودیت مسئله‌ای است که محمدقائم خانی در رمان «صور سکوت» به آن پرداخته است‌. راحیل فرزند خانواده‌ای بزرگ و نامدار یهودی است که به دنبال جست‌وجوی مادما و منجی یهود به حجاز سفر می‌کند؛ چراکه خبر ظهور منجی را در حجاز شنیده است؛ اما او زمانی به حجاز می‌رسد که پیامبر(ص) رحلت کرده است و حالا راحیل با مطلع شدن از جنگ‌ها و رفتار پیامبر با یهودیان مکه به شک می‌افتد که آیا پیامبر همان منجی یهود است یا فقط ادعای پیامبری دارد و اگر واقعا او همان منجی است چرا چنین رفتاری با یهودیان داشته یا اینکه چرا بزرگان کنشت در برابر ظهور او سکوت کردند. صور سکوت، خبر از نویسنده‌ای اهل تحقیق، تأمل و تعمق می‌دهد که دغدغه‌ دین و دینداری و کنکاش در اعتقادات دارد. صور سکوت شاید به خاطر فرم و زبانش کتاب راحت‌خوانی نباشد؛ ولی بی‌شک خواننده‌اش را پریشان و او را وادار به فکر خواهد کرد. کتاب «صورسکوت» در 440 صفحه و به بهای 95 هزار تومان عرضه شده است.

«صور»

سومین اثری که در بخش «داستان‌بلند و رمان» قصد معرفی آن را داریم کتاب «صور» نوشته حسینعلی جعفری است که از سوی نشر سروش راهی بازار نشر شده است. این کتاب در بخش رمان نخستین جایزه جهانی فلسطین در لبنان برگزیده شد و مورد تجلیل قرار گرفت. کتاب «صور» داستانی را روایت می‌کند از ابوخالد، پیرمرد فلسطینی، که می‌خواهد در ایام اربعین عازم کربلا شود. او از قدس حرکت کرده و می‌خواهد در این راه‌پیمایی عظیم شرکت کند. حسینعلی جعفری در این کتاب در تلاش است گذشته‌ ملتهب و مشوش فلسطین را به تصویر بکشد. در کتاب، داستان ابوخالد طوری سپری می‌شود که علاوه بر گذشته فلسطین و اوضاع و احوال این کشور پلی میان این کشور و شهر مقدس کربلا احداث کند و در واقع تصوری بکشد برای جمله معروفی که می‌گوید: «راه قدس از کربلا می‌گذرد.» جعفری در تلاش است فاصله میان ادیان و مذاهب را کم کند و امام حسین(ع) را مختص به شیعیان نکند و آن امام بزرگوار را ملجأی برای تمام ادیان و مردم می‌داند. کتاب «صور» را حسینعلی جعفری نوشته و محمدحسن شاهنگی ویراستاری کرده و انتشارات سروش به سال 1400 در 362 صفحه و به‌بهای 65 هزار تومان برای دومین بار منتشر کرده است.

«عزرائیل»

کتاب «عزرائیل» اثر نیما اکبرخانی که از سوی نشر کتابستان معرفت راهی بازار نشر شده، آخرین اثری است که در این بخش به معرفی آن می‌پردازیم. این کتاب درون مایه‌ای امنیتی جاسوسی دارد و اتفاقات مختلفی از 40 سال گذشته را روایت می‌کند؛ تمرکز تریلر که زیرمجموعه ژانر جنایی است بر ایجاد هیجان، و تعلیق و پیچش است. واقع‌گرایی موجود در این نوع رمان سخت و همراه با خشونت است. تریلر عزرائيل برای شما لایه‌های پنهان و عمیق جنگ، سیاست و امنیت را برملا می‌سازد. مجموعه جذاب عزرائيل شامل داستان‌هایی با موضوعات امنیتی، سیاسی و جاسوسی است. داستان‌هایی که از زمان پیروزی انقلاب تا کنون روی می‌دهند. این اثر با ویژگی‌هایی که دارد شما را میخکوب می‌کند و فضایی تازه را که تاکنون تجربه نکرده‌اید به شما می‌شناساند. حمیدرضا هدایتی سرگرد حفاجا و علی علیزاده قاتل مرموز شخصیت‌های اصلی این کتاب‌اند که در تعقیب و گریزی از شرق تهران تا نیکوزیای قبرس می‌روند. داستان از چند قتل در تهران شروع می‌شود و ادامه پیدا می‌کند. این کتاب در 294 صفحه و به‌بهای 95 هزار تومان عرضه شده است.

داستان کوتاه

هادی خورشاهیان، یوسف قوجق و محمدعلی رکنی داوران این بخش سه اثر را به‌عنوان نامزدهای نهایی معرفی کرده‌اند.

«راننده رییس جمهور و چند داستان دیگر»

کتاب‌ «راننده رییس جمهور و چند داستان دیگر» اثر سلمان کدیور از نشر شهرستان ادب یکی از سه اثری است که می‌تواند در مراسم امشب برنده جایزه 250 میلیون تومانی این دوره از جایزه جلال باشد. این کتاب، مجموعه‌ای از 13 داستان با محتوای اجتماعی، تاریخی و سیاسی است که نخ تسبیح بین همه داستان‌های این مجموعه مسئله عدالت، آزادی و خودانتقادی است. از این کتاب داستان «راننده رئیس‌جمهور» برنده جایزه«الف» دزفول شده است و نام اصلی کتاب را نیز به خود اختصاص داده‌ است. داستان زیبای «رجعت عبیدالله» نیز جایزه جشنواره «رسول آفتاب» را به دست آورده‌ است و همچنین داستان کوتاه «سپاه وحشت» در جشنواره «شکوه شکیبایی» درخشیده است. این کتاب در 170 صفحه و به‌بهای 45 هزار تومان عرضه شده است.

«گورگم و داستان‌های دیگر»

کتاب «گورگم و داستان‌های دیگر» اثر عماد عبادی از نشر نظام‌الملک دومین کتابی است که در این بخش از گزارش‌مان به معرفی آن پرداخته‌ایم. بیست داستان کوتاه این مجموعه با موضوعات متنوع و با سبک‌های نوشتاری گوناگون، خواننده را به جهان داستانیِ خاص نویسنده دعوت می‌کند. عبادی با خلق شخصیت‌های آشنا اما کمتر دیده شده، نگاهی تحلیلی و دقیق به روابط انسان‌ها در موقعیت‌های ایجاد شده دارد. نثر عبادی همانند داستان‌هایش عرصه‌های مختلف را تجربه می‌کند. زبان داستان‌ها ساده اما تاثیرگذار و احساس‌برانگیز است و در عین حال گاهی زبان داستان میل به دشواری و بازی‌های فرمی از خود نشان می‌دهد و توصیف‌ها و فضاپردازی‌ها به گونه‌ای پیش می‌روند که آنِ داستان به ثمر می‌نشیند. این کتاب در 152 صفحه و به قیمت 55 هزار تومان عرضه شده است.

«ویروس عاشق»

کتاب «ویروس عاشق» اثر مجید رحمانی از نشر صاد سومین و آخرین کتابی است که در این بخش به آن می‌پردازیم. این کتاب مجموعه‌ای از 18 داستان‌ کوتاه است که مضامین مختلفی را در بر می‌گیرد و با لحنی شیرین و بیانی گیرا و روان روایت می‌شود. برخلاف ویروس کووید 19، ویروس عاشق برای وصل کردن آمده و نه برای فصل کردن! اگر شما برای ریشه‌کن شدن بیماری کرونا ناچارید از هم فاصله بگیرید، در ویروس عاشق باید کنار یکدیگر باشید؛ چراکه یک دل برای دیگری به تپش درمی‌آید. این اثر تلاش می‌کند که مخاطب عام و خاصش را از دست ندهد؛ یک گواهش این که تنوع موضوع دارد، دست کم در هجده داستان... از عشق چوپانی می‌گوید که برای وصال به شمسی گله را رها می‌کند. تصویر و تخیلات کودکی به نام خسرو را در آب حوض منعکس می‌کند. دلبستگی و دنیای یک پیرمرد گرمابه‌دار را می‌بیند و شیخ اجل و داریوش را از تونل زمان به عصر خودمان فرا می‌خواند. نگاهی هم به رابطه انسان - جن و گوشی همراهش دارد. از جنگ و عواقب آن در کنار امید سخن می‌گوید. پروانه‌های زیبا را نقش و نگار می‌کند و سختی انتخاب میانِ دو راهی خوب و خوب‌تر را نشان می‌دهد و .... ویروس عاشق شبیه هر داستان و مجموعه‌ای، خود قصه‌ای جدا دارد. قصه‌ای که طی سال‌ها به تدریج شکل گرفته است. قصه‌ای که از ابتدا این نبوده، تغییر کرده و مداوم باز نوشته شده است. این اثر در 170 صفحه و به‌بهای 68 هزار تومان عرضه شده است.

نقد ادبی

داوری این بخش از سوی ابوالفضل حری، محمود بشیری و جواد کاموربخشایش انجام شده است که داوران در نهایت سه اثر را به عنوان نامزدهای نهایی معرفی کرده‌اند.

«تماشای روایت؛ بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام»

کتاب‌ «تماشای روایت؛ بررسی تحلیلی روش انتقال عناصر داستان از روایت به درام» اثر مجید آقائی از انتشارات علمی فرهنگی نخستین اثری است که در این بخش به معرفی آن می‌پردازیم. مضمون این کتاب بیان شیوه انتقال داستان از روایت به درام و شیوه برخورد با واقعیت برای خلق روایت، داستان و درام است. به عبارتی می‌خواهد بگوید که داستان‌ها از دل روایات خارج می‌شوند و یک نویسنده توانمند می‌تواند عناصر داستانی را از دل روایات خارج کند؛ به عبارتی، روایت به نوعی خوانش واقعیت‌های پیرامونی است که می‌تواند توسط یک نویسنده خلاق به داستان و حتی در مرحله بعد به یک درام و نمایشنامه برای خلق اثر سینمایی تبدیل شود. در «تماشای روایت» نویسنده تلاش کرده ارتباط واقعیت‌های پیرامونی با درام را با معرفی عناصر داستانی بیان کند. این کتاب در 415 صفحه و به‌بهای 129 هزار تومان عرضه شده است.

«خودانتقادی ادبی؛ رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات»

کتاب «خودانتقادی ادبی؛ رساله‌ای در نقد هنر خویشتن در عرصه ادبیات» اثر مهرداد نصرتی از نشر فرهنگ عامه دومین اثری است که در این بخش به معرفی آن می‌پردازیم. این کتاب رساله دکترای مهرداد نصرتی در رشته زبان و ادبیات فارسی است و در آن روش جدید برای نقد آثار ادبی معرفی شده است. روش جدیدی که در این اثر معرفی شده آموزش می‌دهد که چگونه وقتی یک نویسنده یا شاعر اثری ادبی را خلق می‌کند به نوعی هر آنچه خودش تجربه کرده است، نقد و توصیف می‌کند و می‌گوید رمان و شعری که می‌آفریند خواسته یا ناخواسته نقد و بررسی تجربه زیسته خود اوست. همچنین این روش به مخاطب می‌آموزد که چگونه داده‌های خودانتقادی را از میان اطلاعاتی که شاعر یا نویسنده می‌دهند، به دست آورد و نظر آن اهل قلم را درباره اثرش دریابد. روشی که در کتاب توضیح داده شده نشان می‌دهد در حوزه سبک‌شناسی و شکل‌شناسی می‌توانیم به نظریه‌های انتقادی برسیم. شاعر و نویسنده منتقد اولیه اثرش است و خودش اولین فردی است که قبل از دیگری (منتقد ادبی) شعر و داستانش را تجزیه و تحلیل می‌کند. این کتاب تلاش دارد نشان دهد دارای نظریه‌پردازی در نقد ادبی هستیم ولی میزان آن اندک است و نیز منتقد اولیه (آفریننده اثر) نسبت به منتقد ادبی ثانویه دارای مزایا و محدودیت‌هایی است. این کتاب در 454 صفحه و به‌بهای 240 هزار تومان راهی بازار نشر شده است.

«درآمدی بر ادبیات تطبیقی؛ خاستگاه مبانی نظری چالش‌ها»

کتاب «درآمدی بر ادبیات تطبیقی؛ خاستگاه مبانی نظری چالش‌ها» اثر منصور پیرانی از انتشارات دانشگاه شهید بهشتی سومین اثری است که در این بخش به عنوان نامزد نهایی معرفی می‌شود. در معرفی این کتاب باید گفت که ادبیات تطبیقی دانشی نوپاست که از دهه‌های آغازین قرن نوزدهم در فرانسه شکل گرفت و در اندک زمانی مرزهای کشورهای اروپایی را درنوردید و به دیگر قاره‌های جهان راه یافت. ماهیت این دانش نوپا چنان است که ادبیات همه ملت‌ها، به‌ویژه ادبیات ملت‌های کهن و ریشه‌دار را با توجه به تاثیر و نفوذشان به عرصه فرامی‌خواند. از آنجا که ادبیات تطبیقی میراث مشترک ادبیات همه ملت‌هاست، باید در جهان کوچک امروز از ظرفیت‌های این دانش برای شناخت بهتر، رشد، تعالی روحی و همدلی ملت‌ها بهره‌گیری شود. کتاب «درآمدی بر ادبیات تطبیقی: خاستگاه، مبانی نظری، چالش‌ها» در هفت فصل نوشته شده و در دسترس علاقه‌مندان ادبیات تطبیقی و ادبیات ایران قرار گرفته است. در این کتاب شکل‌گیری، خاستگاه، مبانی نظری و چالش‌هایی که این دانش از آغاز تا به امروز با آن مواجه بوده است و موضوع‌هایی چون ادبیات تطبیقی و مطالعه فرهنگ‌ها، ادبیات تطبیقی و ترجمه و کارکرد ادبیات تطبیقی بررسی می‌شود. این اثر در 274 صفحه و به‌بهای 87 هزار تومان عرضه شده است.

مستندنگاری

بهناز ضرابی‌زاده، مهدی کاموس و گلعلی بابایی که این بخش را داوری کرده‌اند، بیشترین سهم را در میان نامزدها دارند و پنج کتاب را به‌عنوان نامزد نهایی به علاقه‌مندان این جایزه معرفی کرده‌اند.

«اینجا سوریه است صدای زنان راوی جنگ»

کتاب «اینجا سوریه است صدای زنان راوی جنگ» اثر زهره یزدان‌پناه از سوی انتشارات راهیار منتشر شده است. این اثر اولین عنوان از مجموعه آثار ناشر در رده «زنان مقاومت - فتنه شام» بوده و در تلاش است تا صدای زنان راوی جنگ باشد. این اثر در تلاش است تا فصل جدیدی در چگونگی ثبت تاریخ شفاهی بگشاید؛ فصل جدیدی که می‌تواند «ثبت تاریخ شفاهی در موقعیت بحران» نامیده شود، هرچند به دلیل گسترده بودن دریای روایت‌ها، به‌ویژه روایت‌های مقاومت در سوریه، این روایت‌ها ناتمام هستند و روایت‌های این کتاب، فقط گوشه‌ای از صدای زنان راوی جنگ در سوریه است. زهره یزدان‌‌پناه برای نگارش کتاب «اینجا سوریه است» چند مرتبه به استان‌ها و شهرهای مختلف سوریه سفر کرده و روایت‌های کتاب را به ترتیب زمانی، و در دو بخش تنظیم و تدوین کرده است. بخش اول خاطرات سفر در سال 2017 را دربر می‌گیرد که با پاییز و زمستان 1396 مصادف شده است و بخش دوم، وقایع سال 2018 است که همزمان با تابستان 1397 است. در هر بخش از کتاب با 11 فصل و همچنین ضمیمه‌ها و تصاویری از وضعیت مردم و مناطق مختلف سوریه روبه‌رو هستیم که نگاه نویسنده را به سوریه به ما نشان می‌دهد. این روایت‌ها صدای زنانی است که راوی جنگ هستند و در این میان دیده نمی‌شوند. این کتاب در 776 صفحه و به‌بهای 130 هزار تومان عرضه شده است.

«پاییز آمد»

کتاب «پاییز آمد» نوشته گلستان جعفریان از نشر سوره مهر دیگر اثری است که به‌عنوان نامزد نهایی این بخش معرفی شده است. «پاییز آمد» داستان عاشقانه زندگی فخرالسادات موسوی با سردار شهید احمد یوسفی دستمایه کتابی است که به تازگی در اختیار علاقه‌مندان ادبیات داستانی قرار گرفته است. در این کتاب به زندگی خصوصی فخرالسادات موسوی و شهید یوسفی، آشنایی و عشق آن‌ها پرداخته می‌شود، اتفاقی که در کتاب‌های مشابه کمتر رخ می‌دهد. جعفریان نویسنده این کتاب درباره آن گفته است: «شهدا را همیشه کلیشه‌ای معرفی کرده‌اند و هروقت حرف از خاطرات زندگی آن‌ها می‌شود توقع می‌رود یک موجود خیالی، دست‌نیافتنی و از آسمان‌ آمده معرفی شود که انگار هیچ‌وقت زندگی عادی و روزمره نداشته است، برای همین تصور جامعه از شهید یک شخص معصوم عاری از هر گناه و اشتباه است، درحالی‌که چنین نیست و شهدا هم مثل سایر آدم‌های شهر زندگی عادی داشته و در روزمرگی کاملاً معمولی به سر می‌بردند، شاید خیلی‌هایشان حتی اهل نماز شب یا مستحبات نبودند و در همین کوچه‌وبازار زندگی می‌کردند، آرزوهایی داشته‌ و اشخاصی بریده از دنیا و مادیات نبوده‌اند.» این کتاب در 240 صفحه و به‌بهای 60 هزار تومان عرضه شده است.

«سازمان سیاسی بهائیت»

کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» نوشته حمیدرضا اسماعیلی از نشر موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شده است. کتاب «سازمان سیاسی بهاییت؛ 1979-1892» تاریخ شکل‌گیری و فعالیت‌های سازمان سیاسی بهاییت را می‌گوید. این کتاب طریقه‌ نفوذ عناصر بهاییت در جنبه‌های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی جامعه را بیان کرده است. حمیدرضا اسماعیلی تصمیماتی که در این سازمان گرفته می‌شود و اهداف و کارکرد و برنامه‌های این سازمان را با نگاهی آموزشی توضیح داده است. مخاطب با آگاهی از این سازمان و تحولاتی که می‌تواند در جامعه ایجاد کند، در حفظ هویت دینی و اجتماعی و سیاسی گامی مهم برداشته است. این کتاب در 616 صفحه به‌بهای 200 هزار تومان عرضه شده است.

«عقیله»

کتاب «عقیله» اثر الهام امین که از سوی انتشارات به‌نشر راهی بازار نشر شده، سومین اثر این بخش است. کتاب داستانی «عقیله» در امتداد آثاری نوشته شده است که به تاریخ وفادارند و نثر ادبی، آهنگین و فاخر و در عین حال جامعیت این اثر از مزایای آن محسوب می‌شود. نویسنده در پنج فصل کتاب «عقیله» راوی بخش‌های تلخ و شیرین زندگی حضرت زینب (س) است که با قلمی شیوا و سبکی جدید نگاشته‌ است. خواننده در این کتاب با حضرت زینب (س) سخن می‌گوید و نویسنده، مخاطبش را حضرت زینب (س) قرار داده است و زندگی آن حضرت و حوادث سخت، تلخ و شیرینی که در زندگی آن وجود مقدس رخ داده است با آن حضرت در میان می‌گذارد که بر جذابیت این کتاب می‌افزاید. غیر از بحث صبر و صلابت حضرت زینب (س) در حادثه‌ی کربلا و سرپرستی یتیمان، بخش‌هایی از زندگی این بانوی بزرگوار مغفول مانده است که نویسنده سعی کرده در این کتاب به آن توجه کند. این کتاب در 232 صفحه و به‌بهای 75 هزار تومان عرضه شده است.

«نبرد تنگه‌ها»

کتاب «نبرد تنگه‌ها» نوشته مصطفی رحیمی که از سوی انتشارات شهید حسن باقری منتشر شده است، آخرین کتابی است که در این گزارش به معرفی آن می‌پردازیم. این کتاب در ده فصل با عنوان «غرب کرخه در اسارت»؛ «شکل گیری محورهای مقاومت»؛ «طرح ریزی عملیات»؛ «چهار محور، چهار قرارگاه»؛ «شمارش معکوس»؛ «آغاز عملیات»؛ «مرحله دوم، سوم و چهارم»؛ «فتح المبین در بوته نقد» به نقش شهید حسن باقری در عملیات فتح‌المبین پرداخته است. کتاب «نبرد تنگه ها» در 1077 صفحه و به بهای 500 هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

آماری از این دوره از جایزه جلال:

ارزان‌ترین کتاب: کتاب «راننده رئیس‌جمهور» با قیمت 45 هزار تومان.

گران‌ترین کتاب: کتاب «نبرد تنگه ها» با قیمت 500 هزار تومان.

قیمت کل نامزدهای نهایی انتخابی: دو میلیون و 31 هزار تومان.

نشرهای فعال: انتشارات شهرستان ادب و نشر صاد با دو نامزد بیشترین سهم را در میان ناشران دارند.